Cerrahi tedavi (ameliyat) süreçleri nasıl ilerler?

Herhangi bir nedenle cerrahi tedavi önerildiğinde, hastalarda ya da hasta yakınlarında ameliyat korkusu oluşabilmektedir. Tedavinin geciktirilmesi tıbben hiçbir zaman doğru değildir. Tedavi gecikmesine bağlı olarak geçen sürede hem hastalığa bağlı şikayetler/sorunlar devam etmekte, bazı durularda hastalık ilerlemekte, çoğunlukla daha ciddi seyreden birtakım komplikasyonların oluşma riski de artmaktadır. Tüm bu nedenlere bir kez cerrahi tedavi gerekliliği doğduktan sonra ameliyatın geciktirilmemesinde fayda bulunmaktadır.

Ameliyat süreçleri ile ilgili bilgi sahibi olmak kişileri rahatlatan bir etki göstermektedir. Elbette her cerrahinin farklı hazırlık algoritmaları olmakla birlikte standart basamaklar şöyle sıralanabilir:

• Doğru tanı-doğru tedavi: Hekim hastasının şikayetleri, fizik muayenesi, laboratuvar ve görüntüleme sonuçlarına göre gerekli ayırıcı tanı basamaklarını tamamlayarak hastanın tanısını koyar. Günümüzde hastalar cerrahlara çoğunlukla, daha önce yapılmış tetkik sonuçları ile birlikte tanısı konulmuş halde, tedavi seçeneği danışmak üzere başvurmaktadır. Tanısı konulan hastaların hangilerine tıbbi tedavi hangilerine cerrahi tedavi önerileceği güncel kılavuzlarda net olarak belirtilmektedir. Bu gruptaki hastalara gereken tedavi yöntemi açık bir şekilde belirtilerek ikinci aşamaya geçilir. Tedavi seçeneği net olmayan hastalarda ise ikinci görüş almak ya da birden fazla uzmanın katıldığı multi-disipliner Konsey’lerde hastayı tartışmak gibi yöntemlerle o hastaya özel en uygun tedavi seçeneği belirlenir.
• Cerrahi tedavi öncesi değerlendirme süreci: Ameliyat gerekliliği olan bir hastaya bu işlemin hangi anestezi türü ile yapılacağı, hastanın gerek ameliyat gerek Anestezi’ye bağlı riskini arttıran eşlik eden tıbbi durumların olup olmadığı (kalp hastalığı, ilaç allerjisi, kan sulandırıcı kullanımı vs.) detaylı olarak sorgulanır. Gerekli tüm ameliyat öncesi muayenelerin yapılması sağlanır. Bu aşamalar tamamlandıktan sonra hasta Anestezi hekimi tarafından değerlendirilir. Anestezi risklerine ait yapılması istenen ön hazırlık aşaması varsa bunlar tamamlanır.
• Ameliyat planlama süreci: Uygun tanı ve tedavi seçimi sonrası gerekli ameliyat öncesi değerlendirme süreçleri tamamlanan hastaya, kendisine ve hastalığına uyacak şekilde ameliyat tarihi ve saati planlaması yapılır. Örneğin ameliyat sonrası yakın takip ihtiyacı olan hastalara Yoğun Bakım Ünitesi’nden randevu planlaması, kan ve kan ürünü kullanılacaksa bunların temini, çocuk hastaların sabah erken saatlerde ameliyat olmasının sağlanması gibi özellikli durumlar göz önünde bulundurulur.
• Ameliyat öncesi günün hazırlıkları: Hastaların ameliyat öncesi günde tıbbi hazırlıklarının tamamlanmış olması, gerekli tüm cerrahi-tıbbi malzeme/ürünün hazırlanmış olması, Özel Sağlık Sigortası’ndan faydalanılıyorsa yatış ön-onayının alınmış olması gerekmektedir. Hastanın ameliyat sonrası ilk gün banyo yapması mümkün olmayacağından bugün yıkanılması ve mümkün olduğunca düzenli uyku önerilir. Bu dönemde viral enfeksiyon geçiren yakınlarından, kalabalıklardan uzak durması istenir. Sigara kullanımın en az bir hafta öncesinden kesilmiş olması tercih edildi.
• Ameliyat günü hazırlıkları: Hastaların aksi söylenmedikçe ameliyat saatinden 6 (altı) saat öncesinden itibaren aç-susuz kalmaları gerekmektedir. Bu süreyi çoğunlukla bir şey yenilmeyen ancak içilebilen bir zaman dilimi olarak kabul etmek en sık yapılan hatalardandır. Doğru olan bu süre içinde hiçbir şey yenmemesi ve içilmemesidir. Su, çay, kahve dahil tüm yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır. Ameliyat öncesi ağızdan ilaç kullanması zorunlu olan hastaların kaç saat önce ne kadar sıvı alabilecekleri cerrahları ve Anestezi hekimlerinin bilgisi ve kontrolü dahilinde düzenlenir. Diabet (şeker hastalığı) vb özellikli gruplarda bu süreç farklı yönetilmektedir.
• Hastane yatışı sonrası: Hastanın planlı ameliyat saatinden en az 1-1.5 saat öncesinden yatış yapması istenir. Bu sürede hasta odasına yerleştirilir, hemşiresi tarafından değerlendirilir, doktoru tarafından görülür, gerekli taraf işaretlemesi, tıbbi onam formlarının imzalanması sonrası ameliyathaneye transfer edilir. Ameliyat bitiminde uyanma odasında gözlenen hasta, gerekli kontroller tamamlandıktan sonra odasına alınır.
• Ameliyat sonrası hastane içi dönem: Ameliyathaneden odasına nakledilen hastanın düzenli takip ve tedavileri sonrasında, cerrahi ekibin onayı ile hareket etmesi, ağızdan gıda alması gibi günlük fonksiyonlarına izin verilir. Her ameliyat için cerrahi sonrası bakım ve hastanede yatış süreci farklılık gösterir. Uygun süreç sorunsuz olarak tamamlandıktan sonra hasta ayaktan takip edilmek üzere sağlıkla evine taburcu edilir.
• Ameliyat sonrası iyileşme dönemi: Hastaneden çıkış sırasında hastaya gerekli tüm günlük öneriler, kullanacağı ilaçlar, nelere dikkat etmesi gerektiği, hangi durumlarda hastaneye başvurması gerektiği gibi konular detaylı olarak anlatılır. Rutin poliklinik kontrolü için randevu verilir. Bu süreci sorunsuz tamamlayan hastalar çoğunlukla önceden kendilerine belirtilmiş olan tahmini sürede normal hayatlarına dönerler.